W poniedziałek 31 marca odbył się wykład prof. Bożeny Leven na temat: Wielki kryzys finansowy a rynek nieruchomości USA. Profesor Bożena Leven jest absolwentką naszego Wydziału oraz uniwersytetów amerykańskich i obecnie przebywa na SGH jako visiting professor. Wykład zorganizowaliśmy wspólnie ze Studenckim Kołem Naukowym Finansów Międzynarodowych.
Dla Bożeny Leven, która ukończyła nasz Wydział w 1979 roku, a od 30 lat przebywa w USA, był to pierwszy wykład w ojczystym języku. Jej niepokój z tego powodu okazał się nieuzasadniony, prelegentka nie miała żadnych problemów, chociaż należy przyznać, że nad znalezieniem polskich odpowiedników dla niektórych amerykańskich instrumentów finansowych wielu specjalistów łamie sobie głowę.
Jaki wpływ miał amerykański rynek nieruchomości, a ściślej biorąc domów i mieszkań, na wywołanie kryzysu finansowego, który wybuchł w 2008 roku? Odpowiedź brzmi: olbrzymi, a niektórzy twierdzą, że nawet decydujący. Rynek ten ma w USA wyjątkowy charakter, ponieważ stanowi realizację „American Dream” – każdy chce mieć własny dom i dobrą pracę. I chociaż z tą pracą bywa różnie, to rzeczywiście większość Amerykanów te domy posiada, a mówiąc ściśle staje się jego właścicielem pod warunkiem, że spłaci kredyt zaciągnięty na jego zakup.
W Stanach Zjednoczonych wszyscy starali się usilnie, żeby to Amerykańskie Marzenie spełniło się i żeby jak najwięcej obywateli mogło posiadać domy. Jak to zrobić? Niewielu jest przecież takich, którzy mogą wyłożyć kilkaset tysięcy dolarów na zakup domu. Trzeba więc sprawić, żeby kredyty mieszkaniowe były tanie i – co nie mniej ważne – łatwo dostępne. Bank centralny FED pod wodzą Greenspana prowadził politykę niskich sto procentowych, a jednocześnie regulator rynku SED rozluźniał wymogi dotyczące kredytów i nowych sekurytyzowanych instrumentów finansowych. Udzielano kredytów mieszkaniowych o podwyższonym ryzyku sub-prime osobom o niskiej zdolności kredytowej. Jednocześnie kredytodawcy sprzedawali hurtowo instrumenty finansowe oparte na udzielonych kredytach, a papiery te były wysoko oceniane przez agencje ratingowe jako bezpieczne. Wobec tego towarzystwa ubezpieczeniowe chętnie je ubezpieczały. Powstały nowe instrumenty ubezpieczające instrumenty finansowe. Również polityka podatkowa sprzyjała zakupowi domów, ponieważ odsetki od kredytów hipotecznych były zwolnione z podatku dochodowego. Tak powstawała bańka spekulacyjna, ponieważ 2/3 kredytów mieszkaniowych stanowiły pozyczki sub-prime, a ¾ z nich miała najwyższy rating AAA.
Bańka musiała pęknąć, nastąpiła kaskada problemów: spadek koniunktury, oszczędności, wydatków konsumentów, trudności z obsługą kredytów. Ceny nieruchomo spadły o 30 %, co wymagało dodatkowego zabezpieczenia kredytów. Niefrasobliwi nabywcy rzekomo doskonałych papierów wartościowych ponieśli olbrzymie straty. Padł bank Lehmans Brothers, a wiele instytucji finansowych zachwiało się w posadach.
Państwo nie miało wyjścia i musiało pospieszyć z pomocą tym bankom i instytucjom finansowych, które były ”zbyt duże by upaść” jak np. AIG, bo to groziło niewyobrażalnymi skutkami. Przygotowano program wsparcie instytucji finansowych zagrożonych upadłością. Rząd USA przeznaczył 700 mld USD na wykup lub ubezpieczenie „toksycznych” aktywów. Kontynuowano tradycyjną politykę taniego pieniądza. W 2010 roku przyjęto ustawę Dodda-Franka, która poprzez zwiększoną ochronę konsumentów i inwestorów ma zapobiegać podobnym kryzysom w przyszłości.
Zainteresowania naukowe prof. Leven dotyczą przede wszystkim tematyki ekonomii międzynarodowej, analizy porównawczej różnych systemów ekonomicznych a także rozwoju gospodarczego. Oprócz działalności naukowej i dydaktycznej, prof. Leven pracowała m.in. w Banku Światowym, Organizacji Narodów Zjednoczonych czy wielu instytucjach sektora publicznego bądź prywatnego w USA. Pełni także funkcje dyrektora wykonawczego w Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce. Publikacje i badania naukowe prof. Leven koncentrują się na dwóch obszarach: restrukturyzacji finansowej w Europie Środkowej i Wschodniej i korzystnym wpływie ostatnich reform urynkowienia w tym rejonie.
Listę publikacji prof. Bożeny Leven można znaleźć na stronie business.pages.tcnj.edu